نامهای تجاری:
پرگابا
لیریکا
نوروجابا
گروه دارویی-درمانی:
داروی ضد تشنج و ضد اضطراب، پرگابالین به عنوان یک مهارکننده کانال کلسیم عمل میکند و در کاهش فعالیتهای غیرطبیعی عصبی موثر است.
اشکال دارویی موجود:
– کپسول:
– ۵۰ میلیگرم
– ۷۵ میلیگرم
– ۱۵۰ میلیگرم
– محلول خوراکی:
– ۲۰ میلیگرم بر میلیلیتر
پرگابالین یکی از داروهای مهم در حوزه روانشناختی و عصبی است که به دلیل تأثیرات مثبت آن در درمان اضطراب و صرع، مورد توجه بسیاری از روانپزشکان و بیماران قرار گرفته است. این دارو به عنوان یک مهارکننده کانال کلسیم عمل میکند و به کاهش فعالیتهای غیرطبیعی عصبی کمک میکند. پرگابالین بهطور گستردهای در درمان اختلالات اضطرابی و دردهای نوروپاتیک استفاده میشود و نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی بیماران ایفا میکند. در این مقاله، به بررسی مزایا، خطرات، و راهنماییهای استفاده ایمن از این دارو خواهیم پرداخت.
موارد مصرف پرگابالین (Pregabalin)
موارد مصرف تأیید شده (FDA approved)
پرگابالین یک داروی مهم در درمان برخی اختلالات روانشناختی و عصبی است. این دارو بهطور رسمی برای موارد زیر تأیید شده است:
- درد نوروپاتیک: پرگابالین بهطور گستردهای برای مدیریت درد ناشی از آسیب عصبی، مانند درد ناشی از دیابت یا زونا، استفاده میشود.
- صرع: این دارو به عنوان یک درمان کمکی برای کنترل تشنجهای جزئی در بیماران مبتلا به صرع به کار میرود.
- فیبرومیالژیا: پرگابالین میتواند در کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به فیبرومیالژیا مؤثر باشد.
- اختلال اضطراب منتشر (GAD): این دارو برای کاهش علائم اضطراب در برخی بیماران مبتلا به اختلال اضطراب منتشر استفاده میشود.
موارد مصرف غیررسمی (off-label)
علاوه بر موارد تأیید شده، پرگابالین در برخی موارد به صورت غیررسمی برای شرایط زیر تجویز میشود:
- اختلالات خواب: برخی از پزشکان ممکن است پرگابالین را برای بهبود کیفیت خواب در بیماران مبتلا به اختلالات خواب تجویز کنند، اگرچه این کاربرد بهطور رسمی تأیید نشده است.
- سندروم پای بیقرار: در برخی موارد، پرگابالین ممکن است برای کاهش علائم سندروم پای بیقرار استفاده شود.
- اضطراب اجتماعی: در موارد خاص، این دارو ممکن است برای کاهش اضطراب اجتماعی به کار رود، هرچند که این استفاده بهطور گستردهتری مورد مطالعه قرار نگرفته است.
توجه داشته باشید که مصرف غیررسمی این دارو باید تحت نظر روانپزشک و با توجه به وضعیت خاص بیمار انجام شود. این موارد مصرف بر اساس شواهد تجربی و مطالعات بالینی است، اما بهطور رسمی توسط نهادهای نظارتی تأیید نشدهاند.
مکانیسم عمل پرگابالین (Pregabalin)
پرگابالین یک داروی موثر در درمان اختلالات عصبی و روانشناختی است که به عنوان یک مهارکننده کانالهای کلسیم ولتاژ-وابسته عمل میکند. این دارو به طور خاص بر روی زیرواحد آلفا-۲-دلتا کانالهای کلسیم در سیستم عصبی مرکزی اثر میگذارد. با اتصال به این زیرواحدها، پرگابالین مانع ورود کلسیم به نورونها میشود، که نتیجه آن کاهش آزادسازی برخی از نوروترنسمیترها مانند گلوتامات، نوراپینفرین، و ماده P است.
کاهش آزادسازی این نوروترنسمیترها نقش مهمی در کاهش فعالیتهای غیرطبیعی عصبی دارد. برای مثال، گلوتامات یک نوروترنسمیتر تحریککننده است که در صورت آزادسازی بیش از حد میتواند به تحریک بیش از حد نورونها و در نهایت به تشنج منجر شود. با مهار آزادسازی گلوتامات، پرگابالین میتواند به کاهش شدت و فراوانی تشنجها کمک کند.
پرگابالین همچنین به دلیل کاهش آزادسازی نوراپینفرین و ماده P، دارای اثرات ضد اضطراب و ضد درد است. نوراپینفرین به عنوان یک نوروترنسمیتر در پاسخهای استرسی و اضطرابی نقش دارد و کاهش آن میتواند به کاهش علائم اضطراب کمک کند. ماده P نیز در انتقال سیگنالهای درد نقش دارد و کاهش آن میتواند به تسکین دردهای نوروپاتیک و دردهای مزمن مانند فیبرومیالژیا منجر شود.
پرگابالین به سرعت پس از مصرف خوراکی جذب میشود و به حداکثر غلظت پلاسمایی خود در عرض یک ساعت میرسد. این دارو به طور عمده از طریق کلیهها دفع میشود و نیمهعمر حذفی آن حدود ۶ ساعت است. به دلیل این ویژگیها، پرگابالین معمولاً دو تا سه بار در روز تجویز میشود تا سطح پایدار دارو در خون حفظ شود.
مکانیسم عمل پرگابالین به خوبی با شرایطی که برای آن تجویز میشود، همخوانی دارد. کاهش فعالیت غیرطبیعی نورونها و تعدیل نوروترنسمیترها به کاهش علائم اضطراب، کنترل تشنجها، و تسکین دردهای نوروپاتیک کمک میکند. این ویژگیها باعث شده است که پرگابالین به عنوان یک داروی چندکاره در درمان اختلالات عصبی و روانشناختی مورد استفاده قرار گیرد.
نحوه مصرف و دوزهای پرگابالین (Pregabalin)
دوزهای معمول
پرگابالین به عنوان یک داروی موثر در درمان اختلالات مختلف، دارای دوزهای متفاوتی است که بسته به شرایط بیمار و نوع اختلال، توسط روانپزشک تعیین میشود:
- درد نوروپاتیک: دوز اولیه معمولاً ۱۵۰ میلیگرم در روز است که در دو یا سه نوبت تقسیم میشود. بسته به پاسخ بیمار، ممکن است دوز به ۳۰۰ میلیگرم در روز افزایش یابد.
- صرع (به عنوان درمان کمکی): دوز اولیه ۱۵۰ میلیگرم در روز است که میتواند به ۶۰۰ میلیگرم در روز افزایش یابد، بسته به نیاز و تحمل بیمار.
- فیبرومیالژیا: دوز شروع معمولاً ۷۵ میلیگرم دو بار در روز است و ممکن است تا ۴۵۰ میلیگرم در روز افزایش یابد.
- اختلال اضطراب منتشر (GAD): دوز اولیه ۱۵۰ میلیگرم در روز است که میتواند به ۴۵۰ میلیگرم در روز افزایش یابد.
برای سالمندان و بیماران با مشکلات کلیوی، دوزها ممکن است نیاز به تنظیم داشته باشد.
چگونگی مصرف دارو
- زمان مصرف: پرگابالین معمولاً دو تا سه بار در روز مصرف میشود. بهتر است دارو را در زمانهای مشخصی از روز مصرف کنید تا سطح پایدار دارو در خون حفظ شود.
- مصرف با غذا: این دارو میتواند با یا بدون غذا مصرف شود، اما مصرف آن با غذا ممکن است به کاهش عوارض گوارشی کمک کند.
- فراموشی دوز: در صورت فراموشی یک دوز، به محض یادآوری آن را مصرف کنید. اگر نزدیک به زمان دوز بعدی است، دوز فراموششده را نادیده بگیرید و برنامه معمول خود را ادامه دهید. هرگز دوز دوبرابر مصرف نکنید.
مدت زمان مصرف
- استفاده کوتاهمدت یا بلندمدت: پرگابالین میتواند به عنوان بخشی از یک برنامه درمانی بلندمدت برای کنترل علائم مزمن استفاده شود. با این حال، مدت زمان مصرف باید توسط روانپزشک تعیین شود.
- قطع مصرف: قطع ناگهانی پرگابالین میتواند منجر به علائم ترک شود. کاهش تدریجی دوز تحت نظر پزشک ضروری است.
احتیاطها و توصیهها در مصرف
- فعالیتهای نیازمند هوشیاری: این دارو ممکن است باعث خوابآلودگی یا سرگیجه شود. از رانندگی و کار با ماشینآلات سنگین تا زمانی که اثرات دارو را به خوبی نمیدانید، خودداری کنید.
- الکل: مصرف الکل میتواند اثرات خوابآور پرگابالین را تشدید کند و باید از آن اجتناب شود.
- چکاپهای منظم: برای مانیتور کردن پیشرفت درمان و بررسی عوارض جانبی، چکاپهای منظم با روانپزشک ضروری است.
- نگهداری و دفع: دارو را در دمای اتاق و دور از رطوبت و نور مستقیم نگهداری کنید. داروهای منقضی یا غیرضروری را به درستی دفع کنید تا از سوءاستفاده جلوگیری شود.
همیشه قبل از شروع، تغییر یا قطع مصرف پرگابالین با روانپزشک خود مشورت کنید تا از ایمنی و اثربخشی درمان اطمینان حاصل شود.
عوارض جانبی پرگابالین (Pregabalin)
پرگابالین ممکن است عوارض جانبی شایعی ایجاد کند که در بسیاری از بیماران دیده میشود. این عوارض شامل موارد زیر هستند:
عوارض جانبی شایع
خوابآلودگی: یکی از شایعترین عوارض جانبی پرگابالین، خوابآلودگی است که در حدود ۱۰٪ تا ۳۰٪ از بیماران گزارش شده است. این عارضه معمولاً در هفتههای اول مصرف ظاهر میشود و با گذشت زمان ممکن است کاهش یابد.
سرگیجه: سرگیجه نیز بهطور گستردهای گزارش شده و در حدود ۲۰٪ از بیماران ممکن است رخ دهد.
خشکی دهان: این عارضه نیز شایع است و میتواند در حدود ۱۰٪ از مصرفکنندگان دیده شود.
عوارض جانبی کمتر شایع
برخی از عوارض جانبی کمتر شایع پرگابالین عبارتند از:
- تغییرات خلقی: در کمتر از ۵٪ از بیماران ممکن است تغییرات خلقی مانند افسردگی یا تحریکپذیری مشاهده شود.
- تاری دید: تاری دید ممکن است در حدود ۴٪ از بیماران رخ دهد و نیاز به توجه ویژه دارد.
- مشکلات گوارشی: مانند تهوع و یبوست که در کمتر از ۵٪ از بیماران گزارش شده است.
در صورت بروز این عوارض، مشاوره با روانپزشک ضروری است تا در صورت نیاز، تنظیمات لازم در دوز یا تغییر دارو صورت گیرد.
عوارض جانبی خطرناک
پرگابالین ممکن است در موارد نادر عوارض جانبی خطرناکی ایجاد کند که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند:
- واکنشهای آلرژیک شدید: مانند کهیر، تورم صورت یا گلو، و مشکلات تنفسی که در کمتر از ۰٫۱٪ از بیماران گزارش شده است.
- مشکلات تنفسی: کاهش ناگهانی تنفس یا توقف تنفس که نیاز به مراقبت فوری دارد.
- ضربان قلب نامنظم: این عارضه نادر است اما میتواند خطرناک باشد و نیاز به پیگیری فوری دارد.
خطرات مرتبط با مصرف طولانیمدت
مصرف طولانیمدت پرگابالین ممکن است با برخی خطرات همراه باشد:
- وابستگی دارویی: در برخی موارد، وابستگی به پرگابالین ممکن است ایجاد شود، به ویژه در بیمارانی که سابقه سوء مصرف مواد دارند.
- آسیب به کبد: هرچند نادر است، اما مصرف طولانیمدت ممکن است به کبد آسیب برساند و نیاز به نظارت منظم دارد.
- تغییرات عملکرد شناختی: ممکن است در برخی بیماران تغییراتی در حافظه یا تمرکز ایجاد شود.
توصیهها برای کاهش عوارض جانبی
برای کاهش عوارض جانبی پرگابالین، میتوانید اقدامات زیر را در نظر بگیرید:
- مصرف دارو همراه با غذا: این کار میتواند به کاهش مشکلات گوارشی کمک کند.
- رعایت دوز تجویز شده توسط روانپزشک: از افزایش یا کاهش خودسرانه دوز دارو پرهیز کنید.
- مشاوره با روانپزشک: در صورت بروز هرگونه عارضه جانبی غیرمنتظره یا نگرانی، با روانپزشک خود مشورت کنید.
با رعایت این توصیهها و همکاری نزدیک با تیم درمانی، میتوانید به بهبود وضعیت خود کمک کرده و عوارض جانبی را به حداقل برسانید.
موارد منع مصرف و احتیاطها در رابطه با پرگابالین (Pregabalin)
موارد منع مصرف
استفاده از پرگابالین در شرایط زیر بهطور کامل منع شده است:
- آلرژی به پرگابالین یا مواد تشکیلدهنده آن: در صورتی که بیمار سابقه واکنشهای آلرژیک به پرگابالین یا هر یک از مواد تشکیلدهنده آن داشته باشد، نباید از این دارو استفاده کند.
- مشکلات شدید کلیوی: بیمارانی که دچار نارسایی شدید کلیوی هستند، باید از مصرف پرگابالین خودداری کنند، مگر اینکه تحت نظارت دقیق پزشکی باشند.
- بیماریهای خاص: در مواردی مانند میاستنی گراویس، که ممکن است با ضعف عضلانی همراه باشد، استفاده از پرگابالین باید با احتیاط و تحت نظارت پزشک انجام شود.
موارد احتیاط
مصرف پرگابالین در شرایط زیر نیاز به احتیاط و نظارت دقیق روانپزشک دارد:
- مصرف همزمان با الکل یا سایر داروهای خوابآور: پرگابالین میتواند اثرات خوابآور را تقویت کند، بنابراین مصرف همزمان با الکل یا داروهای دیگر که خوابآور هستند، باید با احتیاط انجام شود.
- سالمندان: در افراد مسن، خطر عوارض جانبی مانند سرگیجه و خوابآلودگی افزایش مییابد، بنابراین تنظیم دوز و نظارت دقیق ضروری است.
- سابقه سوءمصرف مواد: در بیمارانی که سابقه سوءمصرف مواد دارند، خطر وابستگی به پرگابالین وجود دارد و باید با احتیاط مصرف شود.
- بیماریهای روانشناختی مزمن: در بیماران مبتلا به افسردگی شدید یا سایر بیماریهای روانشناختی مزمن، مصرف پرگابالین باید با نظارت دقیق و ارزیابی مداوم وضعیت روانی بیمار انجام شود.
بارداری و شیردهی
دستهبندی FDA برای بارداری:
- دسته C: خطر احتمالی. مطالعات حیوانی اثرات جانبی روی جنین نشان دادهاند و مطالعات کافی در انسان انجام نشده است. این دارو فقط زمانی تجویز میشود که منافع آن بیشتر از خطرات احتمالی باشد.
توضیح خطرات:
- بارداری: پرگابالین در دسته C قرار دارد و تنها زمانی باید در دوران بارداری استفاده شود که منافع آن برای مادر بیشتر از خطرات بالقوه برای جنین باشد. مصرف این دارو در دوران بارداری باید تحت نظارت دقیق روانپزشک انجام شود.
- شیردهی: پرگابالین ممکن است به شیر مادر منتقل شود و تأثیراتی بر روی نوزاد شیرخوار داشته باشد. بنابراین، مادران شیرده باید قبل از مصرف این دارو با روانپزشک خود مشورت کنند.
مصرف بیش از حد
علائم مصرف بیش از حد: خوابآلودگی شدید، تنفس آهسته، بیهوشی، و خطر کما از علائم مصرف بیش از حد پرگابالین هستند.
اقدامات اضطراری: در صورت مصرف بیش از حد، بلافاصله با مرکز فوریتهای پزشکی تماس بگیرید یا به بیمارستان مراجعه کنید. مداخله سریع پزشکی میتواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.
در نهایت، همیشه توصیه میشود که بیماران قبل از شروع یا تغییر در مصرف پرگابالین با روانپزشک خود مشورت کنند تا از ایمنی و اثربخشی درمان اطمینان حاصل شود.
سؤالات متداول
این دارو برای درمان چه شرایطی استفاده میشود؟
پرگابالین برای درمان درد نوروپاتیک، صرع، فیبرومیالژیا و اختلال اضطراب منتشر (GAD) استفاده میشود. این دارو به کاهش درد و کنترل تشنجها کمک میکند و میتواند علائم اضطراب را کاهش دهد.
چگونه این دارو عمل میکند؟
پرگابالین با تأثیر بر سیستم عصبی مرکزی، انتقال پیامهای درد را کاهش میدهد و فعالیتهای غیرطبیعی عصبی که موجب تشنج میشوند را کنترل میکند.
چه مدت طول میکشد تا اثرات دارو را احساس کنم؟
بسیاری از بیماران ممکن است طی چند روز تا چند هفته پس از شروع مصرف، بهبود علائم خود را مشاهده کنند. زمان دقیق بستگی به شرایط فردی و پاسخ بدن به دارو دارد.
دوز معمول این دارو چقدر است و چگونه باید آن را مصرف کنم؟
دوز پرگابالین بر اساس شرایط پزشکی و پاسخ به درمان تعیین میشود. معمولاً از دوزهای پایین شروع شده و به تدریج افزایش مییابد. این دارو معمولاً به صورت خوراکی و همراه یا بدون غذا مصرف میشود.
اگر یک دوز را فراموش کنم، چه باید بکنم؟
در صورت فراموش کردن یک دوز، به محض یادآوری آن را مصرف کنید. اگر نزدیک به زمان دوز بعدی است، دوز فراموش شده را نادیده بگیرید و به برنامه معمول خود ادامه دهید. از مصرف دو دوز همزمان خودداری کنید.
عوارض جانبی شایع این دارو چیست؟
عوارض جانبی شایع شامل خوابآلودگی، سرگیجه، و خشکی دهان است. این عوارض معمولاً با گذشت زمان کاهش مییابند. در صورت بروز عوارض شدید، با روانپزشک خود مشورت کنید.
آیا این دارو با سایر داروهایی که مصرف میکنم تداخل دارد؟
پرگابالین ممکن است با داروهای خوابآور، الکل، و برخی داروهای دیگر تداخل داشته باشد. مهم است که روانپزشک خود را از تمام داروهایی که مصرف میکنید مطلع کنید.
آیا میتوانم در حین مصرف این دارو الکل بنوشم؟
مصرف الکل همراه با پرگابالین میتواند اثرات خوابآور دارو را تقویت کند و خطر عوارض جانبی را افزایش دهد. بهتر است از مصرف الکل پرهیز کنید.
آیا این دارو میتواند باعث وابستگی یا اعتیاد شود؟
پرگابالین ممکن است در برخی افراد باعث وابستگی شود، به خصوص در افرادی که سابقه سوءمصرف مواد دارند. مصرف دارو باید تحت نظارت دقیق روانپزشک انجام شود.
آیا مصرف این دارو در دوران بارداری یا شیردهی بیخطر است؟
پرگابالین در دسته C بارداری قرار دارد و تنها زمانی باید مصرف شود که منافع آن برای مادر بیشتر از خطرات بالقوه برای جنین باشد. در دوران شیردهی نیز باید با احتیاط مصرف شود و با روانپزشک مشورت شود.
آیا مصرف این دارو بر توانایی رانندگی یا کار با ماشینآلات تأثیر میگذارد؟
پرگابالین ممکن است باعث خوابآلودگی و سرگیجه شود که میتواند بر توانایی رانندگی یا کار با ماشینآلات تأثیر بگذارد. تا زمانی که اثرات دارو را بر خود نمیدانید، از انجام این فعالیتها خودداری کنید.
چه مدت باید این دارو را مصرف کنم؟
مدت زمان مصرف پرگابالین بستگی به شرایط پزشکی و پاسخ به درمان دارد. روانپزشک شما مدت زمان مناسب مصرف را تعیین خواهد کرد.
آیا میتوانم مصرف این دارو را به طور ناگهانی قطع کنم؟
قطع ناگهانی پرگابالین ممکن است باعث بروز علائم ترک شود. کاهش تدریجی دوز تحت نظارت روانپزشک توصیه میشود.
اگر عوارض جانبی شدیدی تجربه کنم، چه باید بکنم؟
در صورت بروز عوارض جانبی شدید مانند واکنشهای آلرژیک یا مشکلات تنفسی، بلافاصله به روانپزشک یا مرکز فوریتهای پزشکی مراجعه کنید.
آیا این دارو با شرایط پزشکی دیگری که دارم تداخل دارد؟
پرگابالین ممکن است با برخی شرایط پزشکی مانند مشکلات کلیوی تداخل داشته باشد. حتماً روانپزشک خود را از تمامی شرایط پزشکی خود مطلع کنید.
آیا مصرف این دارو بر وزن من تأثیر میگذارد؟
برخی افراد ممکن است افزایش یا کاهش وزن را به عنوان عارضه جانبی تجربه کنند. در صورت نگرانی، با روانپزشک خود مشورت کنید.
آیا مصرف این دارو میتواند بر زندگی جنسی من تأثیر بگذارد؟
تغییرات در عملکرد جنسی ممکن است در برخی بیماران رخ دهد. اگر این مسئله برای شما نگرانکننده است، با روانپزشک خود صحبت کنید.
آیا این دارو میتواند باعث تغییرات خلقی شود؟
پرگابالین ممکن است در برخی افراد باعث تغییرات خلقی شود. در صورت تجربه تغییرات شدید خلقی، با روانپزشک خود مشورت کنید.
آیا نیاز به انجام آزمایشهای منظم در حین مصرف این دارو دارم؟
در برخی موارد، ممکن است نیاز به پایش منظم سلامت و عملکرد کلیهها باشد. روانپزشک شما میتواند راهنمایی لازم را ارائه دهد.
آیا این دارو با مکملهای غذایی یا گیاهی تداخل دارد؟
برخی مکملهای غذایی یا گیاهی ممکن است با پرگابالین تداخل داشته باشند. قبل از مصرف هر نوع مکمل، با روانپزشک خود مشورت کنید.
همیشه قبل از شروع یا تغییر در مصرف پرگابالین با روانپزشک خود مشورت کنید تا از ایمنی و اثربخشی درمان اطمینان حاصل شود.
نتیجهگیری
پرگابالین با تأثیرات مثبت خود در کاهش اضطراب و مدیریت دردهای عصبی، به عنوان یک گزینه مؤثر در درمانهای روانشناختی و عصبی شناخته میشود. با این حال، آگاهی از خطرات و رعایت دستورالعملهای مصرف، برای دستیابی به بهترین نتایج و جلوگیری از عوارض جانبی ضروری است. توصیه میشود که بیماران قبل از شروع مصرف این دارو با روانپزشک خود مشورت کنند و اطلاعات بیشتری راجع به آن کسب کنند. تصمیمگیری آگاهانه و مشورت با متخصصان میتواند به مدیریت بهتر مشکلات روانشناختی کمک کند.
منابع
- Medscape. Drug Reference. Medscape.
- National Alliance on Mental Illness (NAMI). Mental Health Medications. NAMI.
- WebMD. Drugs and Medications A-Z. WebMD.
- Stahl, S. M. (2019). Stahl’s Essential Psychopharmacology: Neuroscientific Basis and Practical Applications (5th ed.). Cambridge University Press.
- Bezchlibnyk-Butler, K., & Jeffries, J. (2021). Clinical Handbook of Psychotropic Drugs (24th ed.). Hogrefe Publishing.
- Schatzberg, A. F., & Nemeroff, C. B. (2023). The American Psychiatric Association Publishing Textbook of Psychopharmacology (6th ed.). American Psychiatric Association Publishing.