مقدمه
هر روز با رویدادهای غیرمنتظره‌ای مواجه می‌شویم که می‌توانند بر تصمیمات ما تأثیر بگذارند. این مقاله به بررسی تاثیر اشتباهات پیش‌بینی حسی (خطاهای پیش‌بینی حسی) بر تصمیم‌گیری پرخطر در انسان‌ها می‌پردازد. این اشتباهات زمانی رخ می‌دهند که محرک‌های حسی غیرمنتظره به طور ناگهانی ظاهر می‌شوند. چنین محرک‌هایی می‌توانند توجه را جلب کرده و رفتارهای اکتشافی (یعنی تمایل به کاوش و یادگیری از محیط) را تحریک کنند. هدف این مطالعه این است که بررسی کند آیا این اشتباهات پیش‌بینی حسی بر نحوه تصمیم‌گیری در شرایط ریسک تاثیر می‌گذارند یا خیر.
در این تحقیق، شرکت‌کنندگان بین یک گزینه پرخطر (که احتمال برنده شدن یا باختن در آن برابر بود) و یک گزینه بی‌خطر انتخاب می‌کردند. قبل از هر انتخاب، به شرکت‌کنندگان یک دنباله صوتی شنیداری داده می‌شد. 75 درصد از این صداها با یک دنباله رایج و 25 درصد با یک دنباله نادر و غافلگیرکننده همراه بود. نتایج نشان داد که صداهای نادر باعث افزایش تمایل به ریسک و کاهش تکرار انتخاب‌های قبلی می‌شود، در حالی که صداهای رایج چنین تاثیری نداشتند.
این یافته‌ها نشان می‌دهند که اشتباهات پیش‌بینی حسی (مثل صداهای غافلگیرکننده) می‌توانند رفتار انسان‌ها را در چندین جهت تحت تاثیر قرار دهند. برای مثال، باعث افزایش تمایل به ریسک و کاهش اصرار بر انتخاب‌های قبلی می‌شوند. این نتیجه‌گیری‌ها بر اساس نظریات مربوط به تاثیرات نوروبیولوژیکی و مدل‌های محاسباتی است که ارتباطی بین شگفتی حسی و رفتارهای سازگارانه به کمک سیستم‌های دوپامین و نوراپی‌نفرین ایجاد می‌کنند.
روش اجرا
محققان هفت آزمایش با مجموع ۱۶۰۰ شرکت‌کننده انجام دادند. شرکت‌کنندگان باید بین یک گزینه پرخطر و یک گزینه ایمن انتخاب می‌کردند، در حالی که به دنباله‌های مختلفی از صداها گوش می‌دادند. بیشتر این صداها معمولی بودند، اما گاهی اوقات یک دنباله صدای نادر پخش می‌شد. این مطالعه اندازه‌گیری کرد که آیا این صداهای نادر بر انتخاب شرکت‌کنندگان برای پذیرش ریسک یا پایبندی به تصمیمات قبلی تأثیر می‌گذارد یا خیر.
یکی از محدودیت‌های این مطالعه این است که فقط بر روی محرک‌های شنوایی تمرکز داشت و به سایر ورودی‌های حسی مانند شگفتی‌های بصری یا لمسی نپرداخت. علاوه بر این، مطالعه در یک محیط آزمایشگاهی کنترل‌شده انجام شد که ممکن است به طور کامل محیط‌های دنیای واقعی را که در آنها مزاحمت‌های متعددی به طور همزمان رخ می‌دهد، بازتاب ندهد.
نتایج و بحث
مطالعه نشان داد که وقتی شرکت‌کنندگان دنباله‌های صدای نادر را می‌شنیدند، بیشتر تمایل به ریسک‌پذیری داشتند و کمتر به تصمیمات قبلی خود پایبند بودند. این نشان می‌دهد که صداهای غیرمنتظره می‌توانند افراد را در انتخاب‌هایشان ماجراجوتر کنند و آنها را بیشتر به تغییر نظرشان باز کنند.
یافته‌ها در آزمایش‌های مختلف سازگار بودند و نشان‌دهنده یک پیوند قوی بین شگفتی‌های شنوایی و رفتار تصمیم‌گیری است. از نظر عملی، این بدان معناست که صداهای غیرمنتظره در محیط ما، مانند بوق ناگهانی خودرو یا یک صدای بلند در یک کافه شلوغ، ممکن است بیش از آنچه تصور می‌کنیم بر تصمیمات ما تأثیر بگذارند.
در محیط‌های شهری شلوغ، تجربه‌های حسی غیرمنتظره بسیار رایج هستند. برای مثال، اگر هنگام پیاده‌روی صدای یک ماشین را بشنوید که به سرعت به شما نزدیک می‌شود، ممکن است جهت حرکت خود را به سرعت تغییر دهید تا از تهدیدات احتمالی اجتناب کنید. در این مطالعه، 7 آزمایش (با 1600 شرکت‌کننده) انجام شد تا بررسی شود که اشتباهات پیش‌بینی حسی چطور می‌توانند بر تصمیم‌گیری‌های پرخطر تأثیر بگذارند. نتایج نشان داد که در صورتی که صداهای نادر (مثل یک نت غیرعادی در میان یک سری از صداهای معمولی) پخش شوند، تمایل به پذیرش ریسک افزایش پیدا می‌کند و افراد کمتر به انتخاب‌های قبلی خود پایبند می‌مانند.
در آزمایش‌ها مشاهده شد که این تأثیرات با توجه به ویژگی‌های غیرمنتظره صداها مانند تناوب نادر صداهای خاص، شدت پیدا می‌کند. این تغییرات رفتاری نه به دلیل افزایش توجه و تمرکز، بلکه به دلیل شکستن پیش‌بینی‌های حسی افراد است. در حالی که این نتایج در آزمایش‌های مختلف مشابه بودند، هیچ‌یک از شرکت‌کنندگان اعتقاد نداشتند که صداها ارتباطی با احتمال برنده شدن جوایز داشته‌اند.
این تحقیق به این نتیجه رسید که تأثیرات شگفتی حسی ممکن است مکانیزم‌های عصبی متفاوتی داشته باشند که باعث تغییر رفتار انسان‌ها می‌شوند. به عنوان مثال، صداهای غیرمنتظره می‌توانند باعث افزایش ترشح دوپامین در مغز شوند که به نوبه خود بر تصمیم‌گیری‌های پرخطر و همچنین کاهش پایداری در انتخاب‌ها تأثیر می‌گذارد. این مطالعه همچنین پیشنهاد می‌دهد که حواس غیرمنتظره می‌توانند در تصمیم‌گیری‌های روزمره ما نقش مهمی ایفا کنند، مثلاً در انتخاب‌ها در محیط‌های شلوغ مانند کافه‌ها یا حتی بازارهای مالی.
در نهایت، این یافته‌ها نشان می‌دهند که شگفتی‌های حسی می‌توانند به‌طور مستقیم و بدون نیاز به باورهای آگاهانه افراد، رفتار آنها را تحت تأثیر قرار دهند و بنابراین ممکن است تأثیر زیادی بر تصمیم‌گیری‌های مهم و حتی تصمیمات قانونی و پزشکی داشته باشند.
منبع
-
Feng, G.W., Rutledge, R.B. Surprising sounds influence risky decision making. Nat Commun 15, 8027 (2024).
