تطابق کودکان و نوجوانان با مهاجرت: چالش‌ها، راهبردها و نتایج

در کنار چالش های مهاجرین، فرزندان آن‌ها نیز با چالش های منحصر به فردی مواجه هستند که کمتر در عرصه عمومی یا دانشگاهی مورد بحث قرار می‌گیرد. از جمله این چالش‌ها می‌توان به گسست فرهنگی، احساس انزوا و بحران هویت اشاره کرد.

در این مقاله، به بررسی مختصر برخی از چالش‌های فرزندان مهاجرین و اثرات آن بر زندگی و شخصیت آن‌ها پرداخته می‌شود. علاوه بر این، موضوعات حساس‌تری از قبیل غلبه بر احساس گناه ناخودآگاه، وابستگی به والدین، تحمل مسئولیت‌های زائد و تروماهای بین‌نسلی مطرح خواهد شد.

چالش های فرزندان مهاجر

ترومای مهاجرت

یکی از چالش‌های بزرگ برای فرزندان مهاجرین، ترومای ناشی از مهاجرت است. مهاجرت به یک کشور جدید معمولاً با تجربیات سخت و ناراحت‌کننده‌ای همراه است. این ترومای مهاجرت می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• فقدان خانه و سرمایه
• جدا شدن از خانواده و دوستان
• ناتوانی در دستیابی به کار و درآمد مناسب
• تجربه تبعیض و نژادپرستی
• مشکلات زبانی و ارتباطی

این تجربیات می‌توانند تأثیرات روانی عمیقی بر فرزندان مهاجرین بگذارند و آنها را دچار نگرانی‌های پایدار کنند. برخی از این تأثیرات روانی عبارتند از:

• اضطراب و افسردگی
• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
• مشکلات خواب و کابوس‌های شبانه
• احساس بی‌ریشگی و عدم تعلق
• مشکلات رفتاری و تحصیلی

ترس‌های ناشی از تجربیات مهاجرت

ترومای مهاجرت می‌تواند منجر به بروز ترس‌ها و نگرانی‌های گوناگونی در فرزندان مهاجرین شود. این ترس‌ها ممکن است شامل:

• بی اعتمادی به مقامات و نهادهای دولتی: تجربیات منفی مهاجرت می‌توانند باعث بی‌اعتمادی به هر گونه مسئولیت و قدرتی شوند. این می‌تواند منجر به مشکلات در برقراری ارتباط با معلمان، پزشکان و سایر افراد در موقعیت‌های قدرت شود.
• نگرانی برای امنیت خود و خانواده: والدینی که ترس از اتفاقات ناگوار برای خود و خانواده‌شان دارند، این نگرانی‌ها را به فرزندان خود نیز منتقل می‌کنند. این می‌تواند منجر به اضطراب مداوم و مشکلات خواب در کودکان شود.
• ترس از بازگشت به کشور مبدأ: برخی از کودکان ممکن است نگرانی داشته باشند که به دلیل مشکلات قانونی یا اقتصادی مجبور به بازگشت به کشور مبدأ شوند. این ترس می‌تواند باعث احساس ناامنی و عدم ثبات در زندگی شود.
• بی اعتمادی به سیستم: کودکان مهاجر ممکن است احساس کنند که سیستم موجود به نفع آنها عمل نمی‌کند و نمی‌تواند مشکلات آنها را حل کند. این می‌تواند منجر به احساس ناامیدی و عدم تلاش برای بهبود شرایط شود.
• ترس از دیده شدن و قضاوت شدن: این ترس می‌تواند منجر به احساس ناراحتی و انزوا شود. کودکان ممکن است از بیان هویت فرهنگی خود یا صحبت به زبان مادری در مکان‌های عمومی خودداری کنند.

عوامل اقتصادی-اجتماعی

مسائل اقتصادی-اجتماعی نیز می‌توانند به نگرانی‌های امنیتی برای فرزندان مهاجرین دامن بزنند. خانواده‌هایی که دارای وضعیت اقتصادی پایین‌تری هستند، معمولاً با مشکلات بیشتری در مواجهه با ترومای مهاجرت مواجه‌اند. این خانواده‌ها ممکن است منابع و حمایت‌های کافی برای مقابله با مشکلات روانی و احساسی را نداشته باشند.

به عنوان مثال، خانواده‌ای که با مشکلات مالی زیادی روبرو است، ممکن است نتواند از خدمات مشاوره و روان‌شناسی بهره‌مند شود. این مشکلات اقتصادی می‌توانند فشارهای مضاعفی بر کودکان وارد کنند و منجر به اضطراب و نگرانی‌های بیشتر در آنها شوند.

برخی از تأثیرات عوامل اقتصادی-اجتماعی بر فرزندان مهاجرین عبارتند از:

• محدودیت در دسترسی به آموزش با کیفیت
• مشکلات در تأمین نیازهای اولیه مانند غذا و پوشاک مناسب
• زندگی در محله‌های کم‌درآمد و ناامن
• فشار برای کمک به درآمد خانواده و کار زودهنگام
• محدودیت در فعالیت‌های فوق برنامه و تفریحی

چالش‌های هویتی و فرهنگی

یکی از پیچیده‌ترین مسائلی که فرزندان مهاجرین با آن مواجه هستند، چالش‌های مربوط به هویت و فرهنگ است. این کودکان اغلب خود را بین دو (یا چند) فرهنگ متفاوت می‌یابند و ممکن است در مورد تعلق خود دچار سردرگمی شوند.

• دوگانگی فرهنگی: فرزندان مهاجرین ممکن است در خانه یک فرهنگ را تجربه کنند و در مدرسه و جامعه فرهنگی دیگر. این می‌تواند منجر به احساس گسستگی و عدم تعلق شود.
• فشار برای همسان‌سازی: گاهی این کودکان احساس می‌کنند باید فرهنگ اصلی خود را کنار بگذارند تا بتوانند در جامعه جدید پذیرفته شوند. این می‌تواند منجر به از دست دادن بخشی از هویت و میراث فرهنگی آنها شود.
• تعارض بین نسلی: ممکن است بین ارزش‌های سنتی والدین و ارزش‌های جامعه جدید تعارض ایجاد شود، که می‌تواند منجر به تنش در خانواده شود.
• چالش‌های زبانی: بسیاری از این کودکان ممکن است در خانه به یک زبان صحبت کنند و در مدرسه به زبانی دیگر. این می‌تواند باعث مشکلات ارتباطی و تحصیلی شود.

مسئولیت‌های اضافی

فرزندان مهاجرین اغلب مسئولیت‌هایی فراتر از همسالان خود بر عهده دارند:

• • نقش مترجم: بسیاری از این کودکان مجبورند برای والدین خود که با زبان جدید آشنایی کافی ندارند، نقش مترجم را ایفا کنند. این می‌تواند باعث استرس و فشار روانی شود، به خصوص در موقعیت‌های پیچیده یا حساس مانند مراجعه به پزشک یا جلسات مدرسه.
  • مسئولیت‌های خانوادگی: این کودکان ممکن است مجبور شوند در امور خانه، مراقبت از خواهر و برادر کوچکتر، یا حتی کمک به درآمد خانواده مشارکت بیشتری داشته باشند.
  • فشار برای موفقیت: اغلب انتظارات بالایی از این کودکان وجود دارد تا “رویای مهاجرت” را محقق کنند و به موفقیت‌هایی دست یابند که شاید برای والدینشان امکان‌پذیر نبوده است.

راهکارهای حمایتی برای فرزندان مهاجرین

برای کمک به فرزندان مهاجرین در مواجهه با چالش‌های پیش رو، راهکارهای حمایتی متعددی وجود دارد که می‌تواند توسط والدین، معلمان، مشاوران و جامعه به کار گرفته شود:

1. ایجاد فضای امن برای گفتگو: فراهم کردن محیطی که در آن کودکان بتوانند آزادانه درباره احساسات و تجربیات خود صحبت کنند.
2. آموزش مهارت‌های مقابله‌ای: کمک به کودکان برای یادگیری روش‌های سالم مقابله با استرس و اضطراب.
3. تقویت هویت فرهنگی: تشویق کودکان به حفظ ارتباط با فرهنگ و زبان مادری خود در کنار یادگیری فرهنگ جدید.
4. حمایت تحصیلی: ارائه کمک‌های آموزشی اضافی برای غلبه بر موانع زبانی و تحصیلی.
5. برنامه‌های منتورینگ: ارتباط دادن کودکان مهاجر با افراد موفق از پیشینه مهاجرتی مشابه به عنوان الگو.
6. مشاوره خانوادگی: ارائه خدمات مشاوره به کل خانواده برای کمک به حل مشکلات و بهبود ارتباطات.
7. فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی: برگزاری برنامه‌هایی که به کودکان اجازه می‌دهد با همسالان خود ارتباط برقرار کنند و احساس تعلق بیشتری داشته باشند.

مداخلات روایتی

یکی از روش‌های موثر برای کمک به فرزندان مهاجرین در مقابله با چالش‌های روانی و اجتماعی، استفاده از مداخلات روایتی است. این مداخلات شامل شنیدن داستان‌های زندگی این افراد و تحلیل آنها به گونه‌ای است که به فرد کمک کند تا با تجارب خود راحت‌تر کنار بیاید و آنها را به عنوان بخشی از هویت و تجربه خود بپذیرد.

به عنوان مثال، یک مشاور ممکن است با فرزند مهاجر درباره داستان‌های خانواده‌اش و چالش‌هایی که آنها با آن مواجه شده‌اند صحبت کند. این نوع مکالمات می‌توانند به فرد کمک کنند تا احساس کند که تجربیاتش معتبر و قابل احترام هستند و به او کمک کنند تا با هویت فرهنگی خود ارتباط بیشتری برقرار کند.

برخی از مزایای استفاده از مداخلات روایتی برای فرزندان مهاجرین عبارتند از:

• ایجاد حس معنا و هدف در تجربیات زندگی
• کمک به پردازش و درک بهتر تروماهای گذشته
• تقویت هویت فرهنگی و احساس تعلق
• افزایش اعتماد به نفس و خودباوری
• بهبود مهارت‌های ارتباطی و بیان احساسات
• ایجاد پیوند بین نسل‌های مختلف خانواده

تقویت هویت و سازگاری فرهنگی

برای کمک به فرزندان مهاجرین در مواجهه با چالش‌های هویتی و فرهنگی، راهکارهای زیر می‌تواند مفید باشد:

1. تشویق دوزبانگی: حمایت از یادگیری و حفظ زبان مادری در کنار زبان کشور میزبان می‌تواند به تقویت هویت فرهنگی و مهارت‌های شناختی کمک کند.
2. برنامه‌های آموزش فرهنگی: ارائه برنامه‌هایی که به کودکان اجازه می‌دهد درباره فرهنگ خود و سایر فرهنگ‌ها بیاموزند، می‌تواند به افزایش درک و پذیرش تنوع فرهنگی کمک کند.
3. ایجاد فضاهای امن فرهنگی: فراهم کردن مکان‌هایی که کودکان بتوانند آزادانه هویت فرهنگی خود را ابراز کنند، مانند کلوب‌های فرهنگی یا رویدادهای اجتماعی.
4. مشاوره هویت: ارائه خدمات مشاوره تخصصی برای کمک به نوجوانان در کشف و پذیرش هویت چندفرهنگی خود.
5. آموزش والدین: کمک به والدین برای درک چالش‌های فرزندانشان و یافتن راه‌هایی برای حمایت از آنها در مسیر کشف هویت.

نقش جامعه در حمایت از فرزندان مهاجرین

جامعه می‌تواند نقش مهمی در حمایت از فرزندان مهاجرین و کمک به آنها برای غلبه بر چالش‌های پیش رو ایفا کند:

• ایجاد سیاست‌های حمایتی: تدوین و اجرای سیاست‌هایی که حقوق و نیازهای خاص کودکان مهاجر را در نظر می‌گیرد.
• آموزش معلمان: ارائه آموزش‌های تخصصی به معلمان برای درک بهتر نیازهای دانش‌آموزان مهاجر و ارائه حمایت مناسب.
• برنامه‌های ادغام اجتماعی: ایجاد فرصت‌هایی برای تعامل بین کودکان مهاجر و غیرمهاجر برای افزایش درک متقابل و کاهش تبعیض.
• حمایت‌های اقتصادی: ارائه کمک‌های مالی یا خدمات رایگان به خانواده‌های مهاجر برای کاهش فشارهای اقتصادی.
• مبارزه با تبعیض: اجرای برنامه‌های آگاهی‌بخشی و مبارزه با تبعیض برای ایجاد محیطی امن‌تر و پذیراتر برای همه.

نتیجه‌گیری

فرزندان مهاجرین با چالش‌های پیچیده و چندوجهی مواجه هستند که نیازمند توجه و حمایت ویژه از سوی خانواده، مدرسه و جامعه است. درک عمیق این چالش‌ها و ارائه راهکارهای مناسب می‌تواند به این کودکان کمک کند تا نه تنها بر مشکلات غلبه کنند، بلکه از تجربیات منحصر به فرد خود به عنوان منبعی برای رشد و موفقیت استفاده کنند.

با توجه به پیچیدگی و اهمیت این موضوع، نیاز به تحقیقات بیشتر و توسعه برنامه‌های حمایتی جامع برای فرزندان مهاجرین و خانواده‌های آنها وجود دارد. همچنین، ضروری است که سیاست‌گذاران، متخصصان آموزشی و ارائه‌دهندگان خدمات بهداشت روان به طور مداوم در مورد نیازهای خاص این گروه آموزش ببینند و رویکردهای خود را متناسب با آن تنظیم کنند.

با حمایت مناسب، فرزندان مهاجرین می‌توانند به شهروندانی موفق، چندفرهنگی و جهانی تبدیل شوند که قادرند پل‌هایی بین فرهنگ‌ها ایجاد کنند و به پیشرفت جوامع چندفرهنگی کمک کنند. این امر نه تنها برای خود این افراد، بلکه برای کل جامعه مفید خواهد بود و می‌تواند به ایجاد دنیایی متنوع‌تر، پذیراتر و غنی‌تر از نظر فرهنگی کمک کند.

منابع

1. Cleary, S. D., Snead, R., Dietz-Chavez, D., Rivera, I., & Edberg, M. C. (2018). Immigrant Trauma and Mental Health Outcomes Among Latino Youth. Journal of immigrant and minority health, 20(5), 1053–1059.
2. Spaas, C., Verelst, A., Devlieger, I., Aalto, S., Andersen, A. J., Durbeej, N., Hilden, P. K., Kankaanpää, R., Primdahl, N. L. (2022). Mental Health of Refugee and Non-refugee Migrant Young People in European Secondary Education: The Role of Family Separation, Daily Material Stress and Perceived Discrimination in Resettlement. Journal of youth and adolescence, 51(5), 848–870.
3. Silva, M. A., McQuaid, J., Rojas Perez, O., & Paris, M. (2022). Unaccompanied migrant youth from Central America: Challenges and opportunities. Current opinion in psychology, 47, 101415.
4. Sangalang, C. C., Becerra, D., Mitchell, F. M., Lechuga-Peña, S., Lopez, K., & Kim, I. (2019). Trauma, Post-Migration Stress, and Mental Health: A Comparative Analysis of Refugees and Immigrants in the United States. Journal of immigrant and minority health, 21(5), 909–919.
5. Sheath, D., Flahault, A., Seybold, J., & Saso, L. (2020). Diverse and Complex Challenges to Migrant and Refugee Mental Health: Reflections of the M8 Alliance Expert Group on Migrant Health. International journal of environmental research and public health, 17(10), 3530.